Beynəlxalq münasibətlər (BM) – dövlətlərarası əlaqələri, beynəlxalq təşkilatların fəaliyyətini, regional və qlobal siyasəti, münaqişələrin səbəb və nəticələrini, eləcə də diplomatik münasibətləri öyrənən çoxşaxəli bir elmdir. Sadəcə tarixi hadisələri analiz etməklə kifayətlənmir; eyni zamanda müasir dövrün siyasi, iqtisadi və sosial reallıqları çərçivəsində dünyanı başa düşmək və formalaşdırmaq imkanları yaradır.
Dünya hər keçən gün bir az daha kiçilir. Texnologiyanın inkişafı, beynəlxalq əməkdaşlıqların artması və qlobal problemlərin birgə həllinə olan ehtiyac “beynəlxalq münasibətlər” adlı bir ixtisası hər zamankindən daha aktuallaşdırıb. Bu sahə sadəcə siyasətlə maraqlananlar üçün deyil, dünyada baş verən prosesləri daha dərindən anlamaq istəyən, fərqli mədəniyyətlərə açıq olan, analiz qabiliyyəti güclü olan insanlar üçün də ideal seçimdir.
BM ixtisasını seçən bir tələbə həm politologiya, həm iqtisadiyyat, həm də hüquq elmləri ilə iç-içə olan bir yolçuluğa başlayır. Bu yolçuluq isə təkcə kitablarla deyil, həm də dünyaya baxış bucağını dəyişdirəcək təcrübələrlə doludur.
Azərbaycanda beynəlxalq münasibətlər ixtisası bir neçə nüfuzlu ali təhsil müəssisəsində tədris olunur. Bunlar arasında:
Azərbaycan Dillər Universiteti (ADU) Bakı Dövlət Universiteti (BDU) ADA Universiteti Xarici Dillər Universiteti Qafqaz Universiteti (indiki Bakı Mühəndislik Universiteti) Azərbaycan Universiteti
Bu universitetlərdə BM ixtisası fərqli yanaşmalarla tədris edilsə də, məqsəd eynidir: tələbəyə beynəlxalq sistemin əsaslarını, xarici siyasət alətlərini və qlobal diplomatiyanı anlamağa yardım etmək.
BM üzrə təhsil alan tələbələr aşağıdakı əsas fənlərlə tanış olurlar:
Beynəlxalq hüquq Xarici siyasət analizi Diplomatiya və konsulluq fəaliyyəti Geosiyasət Beynəlxalq təşkilatlar İqtisadiyyatın əsasları Münaqişələrin tənzimlənməsi Müasir dünya tarixi Qlobal təhlükəsizlik Politologiya və siyasi nəzəriyyələr
Tədris prosesi çox vaxt tənqidi düşüncə, analiz qabiliyyəti və debat bacarıqları üzərindən qurulur. Elə bu səbəbdən BM tələbələri digər ixtisaslardan fərqli olaraq daha çox araşdırma və təqdimatla məşğul olurlar.
Qətiyyətlə: bəli. Beynəlxalq münasibətlər ixtisası bir çox istiqamətdə iş imkanı təqdim edir. Dövlət sektorunda (xarici işlər nazirliyi, diplomatik nümayəndəliklər, beynəlxalq təşkilatlar), qeyri-hökumət təşkilatlarında, tədqiqat institutlarında, media və analitik mərkəzlərdə bu sahənin məzunlarına ehtiyac var. Üstəlik, qlobal iqtisadiyyat və texnologiyanın da siyasi sərhədləri aşması BM məzunlarını daha geniş spektrə çıxarır – məsələn, multinasional şirkətlərdə siyasət müşaviri və ya strateji əlaqələr üzrə mütəxəssis kimi çalışmaq mümkündür.
Azərbaycanda yeni məzun bir BM mütəxəssisi üçün başlanğıc maaşlar adətən 500–1000 AZN civarında dəyişir. Dövlət qurumlarında və beynəlxalq layihələrdə işləyən mütəxəssislər təcrübəyə görə 1500–2500 AZN arası qazana bilər.
Xaricdə isə bu rəqəmlər xeyli yüksəlir. ABŞ, Birləşmiş Krallıq və ya Aİ ölkələrində beynəlxalq münasibətlər üzrə çalışan diplomatlar, analitiklər, siyasət mütəxəssisləri orta hesabla 60,000–120,000 USD arası illik gəlir əldə edə bilirlər. BMT, NATO, Aİ kimi qurumlarda işləmək həm prestij, həm də yüksək gəlir baxımından arzuolunandır.
BM ixtisası üzrə uğurlu karyera qurmaq üçün ən azı iki xarici dili yaxşı səviyyədə bilmək tövsiyə olunur. Ən vacib dillər:
İngilis dili – demək olar ki, beynəlxalq münasibətlərin əsas dilidir (minimum C1 səviyyə) Fransız dili – BMT və bir çox beynəlxalq təşkilatların ikinci rəsmi dili Rus dili – postsovet məkanında və MDB daxilində mühüm əhəmiyyətə malikdir Ərəb, Çin və Alman dilləri – regional ixtisaslaşmalar üçün dəyərli əlavə biliklərdir
Yaxşı səviyyədə danışıq, akademik yazı və rəsmi ünsiyyət bacarığı olan namizədlər rəqabətdə üstünlük əldə edir.
Beynəlxalq münasibətlər sahəsində təhsil almaq istəyən gənclərdə aşağıdakı xüsusiyyətlər arzuolunandır:
Analitik və tənqidi düşünmə bacarığı Fərqli mədəniyyətlərə və fikirlərə açıq olmaq Araşdırma və yazı qabiliyyəti Yüksək səviyyədə dil bilikləri Əlaqə və təqdimat bacarıqları Liderlik və komanda ilə işləmək bacarığı Səbr və diplomatik yanaşma
Bu keyfiyyətlər sadəcə universitet illərində yox, həm də peşəkar həyatda çox önəmli rol oynayır.
Əgər bu sahədə özünü daha da inkişaf etdirmək, qlobal səviyyədə rəqabətə girə bilmək istəyirsənsə, xaricdə təhsil almaq böyük üstünlükdür. Dünyanın aparıcı universitetlərində bu sahə üzrə geniş imkanlar, təcrübə proqramları və şəbəkələşmə (networking) imkanları mövcuddur.
Xaricdə təhsil almış bir BM mütəxəssisi yalnız diplomatik karyera deyil, həm də qlobal biznes, strateji kommunikasiya və beynəlxalq hüquq kimi sahələrdə də öz sözünü deyə bilər.
Nəticə olaraq, beynəlxalq münasibətlər ixtisası, dünyanı dəyişmək və yön vermək istəyənlər üçün bir fürsətdir. Əgər qlobal düşünürsənsə, fərqli mədəniyyətlərə hörmətlə yanaşırsansa və gələcəyini yalnız yerli deyil, beynəlxalq səviyyədə qurmaq istəyirsənsə – bu ixtisas sənin üçün doğrudur.
Və əgər sən də bu sahə üzrə xaricdə təhsil almaq, istəyirsənsə, 15 illik təcrübəmizə güvənərək səni gözləyirik.
